De stad biedt kansen voor biobased economy

Het begrip ‘biobased’ blijft discussies oproepen. Hartstikke goed, want we moeten kritisch blijven. Uit de ervaringen met biobrandstoffen blijkt bijvoorbeeld dat er ongewenste (duurzaamheids)effecten kunnen optreden bij het gebruik van biomassa. Gelukkig groeit het bewustzijn dat we spaarzaam met het milieu moeten omgaan: uit bescherming van onze aarde, om onze economie te moderniseren en om onze maatschappij toekomstbestendig te maken. Kunnen we onze levensstandaard verhogen met een duurzame biobased aanpak?

Hoe biobased kan werken
Volgens het Britse rapport An economy that works van Aldersgate Group, is een duurzame en toekomstbestendige economie te herkennen aan zes karakteristieken: een lage werkloosheid, gelijkheid van kansen, hoge mate van welzijn, een lage CO2-uitstoot, een afvalvrij bestaan en een verbeterde natuurlijke omgeving. Wie wordt hier nu niet gelukkig van?

Opvallend is dat drie van de zes kenmerken gerelateerd zijn aan milieuvraagstukken. In de sociale psychologie wordt onderkend dat mensen (individuen, groepen en organisaties) er moeite mee hebben om effectief te reageren op maatschappelijke uitdagingen, zoals de klimaatverandering. Burgers zien wel de noodzaak van een duurzame economie, maar wachten op overheid en bedrijfsleven. We hebben elkaar inderdaad hard nodig om de onvermijdelijke verandering teweeg te brengen, maar met een afwachtende houding komen er we niet. Daarom geloof ik in het gedachtegoed ‘Think Big, Start Small’.

Stedelijk metabolisme
Over 10 jaar wonen naar verwachting ongeveer 8 miljard mensen op deze aarde en geschat wordt dat 60-65% van de wereldbevolking dan in de stad leeft. En hoewel steden slechts 2% van het aardoppervlak in beslag nemen, zijn ze verantwoordelijk voor 75% van het grondstoffengebruik [bron: UNEP]. Laten we alle initiatieven die gericht zijn op het verduurzamen van de stad dus omarmen.

Steden zijn ‘metabolistische’ systemen waar continue stromen van energie, mobiliteit, water en afval elkaar kruisen. Het beheren van deze stromen is de sleutel in het mogelijk maken van een duurzame en leefbare stad, met inderdaad: een lage werkloosheid, gelijkheid van kansen, hoge mate van welzijn, een lage CO2-uitstoot, geen afval en aansluiting met de natuurlijke omgeving. In het stedelijk metabolisme wordt het stadslandschap beschouwd als een complex en interactief systeem dat dynamisch werkt om in de behoeften van haar bewoners te voorzien. De stad verbruikt niet meer energie dan uit oneindige bronnen opgewekt kan worden, afvalstromen worden zelf verwerkt, en de waterhuishouding is in balans. De stad maakt deel uit van het ecologisch systeem. Ik zie hier heel veel aanknopingspunten voor een biobased bestaan.

Onbekend maakt onbemind
Terug naar de kritische geluiden en ongewenste duurzaamheidseffecten waar ik mijn betoog mee startte: om die tegen te gaan, moeten we er voor zorgen dat biomassa op duurzame wijze wordt geteeld, geproduceerd en verwerkt. Innovatie op product- én procesniveau is daarvoor noodzakelijk, zodat we oplossingen kunnen realiseren met een veel lagere milieu impact dan die van de traditionele bouwmaterialen.

Versterken van het natuurlijke landschap en de biodiversiteit
Grootschalig gebruik van groene grondstoffen kan milieuproblemen opleveren. Denk aan het noodzakelijke watergebruik, of de toepassing van monocultuur wat tot uitputting van de grond leidt. Het is daarom van belang naar het totaalplaatje te kijken. De toepassing van een biobased economie in een circulaire stad biedt daar wederom kansen. We moeten stoppen met het beschouwen van een gebouw als individueel ‘object’ in de ruimte. Het gebouw heeft namelijk impact op de (directe) omgeving en de andersom heeft de omgeving ook invloed op het gebouw. De inrichting van de ruimte heeft bovendien invloed op de mogelijkheden voor multifunctioneel ruimtegebruik, de inzet van reststromen uit de buurt en de plaatselijke biodiversiteit. Het bouwen met lokale, hergebruikte en biobased bouwmaterialen gaat hier een groot verschil maken.

De onbekendheid met het concept biobased zorgt er mede voor dat commercieel succes een ‘lange adem’ nodig heeft. In november 2013 is hiervoor een Green Deal in het leven geroepen. De Green Deal werkt aan de creatie van een gelijkwaardig speelveld voor biobased producten in de milieu- en bouwregelgeving. Daarnaast zetten de betrokken partijen hebben zich in voor een structureel betere kennisuitwisseling over biobased materialen, producten en bouwconcepten. Think Big, Start Small is ook hier de visie.

Green Deal als basis
We hebben vastgesteld dat er al heel veel biobased oplossingen zijn, maar dat deze vaak niet bekend zijn bij architecten, aannemers en opdrachtgevers. Hierdoor komen biobased oplossingen vaak niet in beeld bij bouwen en renoveren. Om dit te doorbreken is de online Kennisbank Biobased Bouwen ontwikkeld door een aantal partijen die eerder de Green Deal Biobased Bouwen ondertekenden: WUR-FBR, ICDubo, RVO.nl, Stichting Agrodome en SBRCURnet.

In deze kennisbank wordt de informatie over biobased producten en projecten toegankelijk gemaakt voor alle bouwpartijen. U en uw relaties spelen hierin een belangrijke rol! U kunt namelijk zelf informatie aanleveren over biobased oplossingen. Vragen over biobased bouwen zijn eveneens welkom, zodat wij met de kennisbank optimaal kunnen inspelen op de vragen en wensen uit de praktijk. De kennisbank is nog niet af. Ik nodig u daarom uit de website www.biobasedbouwen.nl eens goed te bekijken en uw eerste indruk aan mij kenbaar te maken. En beschikt u over kennis en ervaringen? Deel ze dan vooral!

Kennispaper
Op zoek naar meer informatie over de biobased economie en de kansen voor de bouwsector? De volgende kennispaper gaat hier dieper op in: Een verkenning van de mogelijkheden voor een biobased bouwsector.